Fantom ağrı veya diğer bir adıyla hayalet ağrı; artık orada olmayan, ampute edilmiş bir vücut kısmından geliyormuş gibi hissettiren ağrıdır. Aslında olmayan bir uzvunuzun ağrıması kulağa korkunç gelebilir. Doktorlar bir zamanlar bu amputasyon sonrası fenomenin psikolojik bir sorun olduğuna inanıyorlardı, ancak uzmanlar şimdi bu gerçek duyumların omurilikten ve beyinden kaynaklandığını kabul ediyorlar.
Vücudun herhangi bir uzvu, yine herhangi bir nedenle kesilmişse üç farklı ağrı durumuyla karşılaşılabilir. Bunlar; fantom ağrısı, güdük ağrısı ve fantom hissi olarak adlandırılabilir. Fantom ağrısı, kesilen uzuvda ağrı hissedilmesi durumudur. Güdük ağrısı, uzuv kesildikten sonra kalan parçada oluşan ağrı, fantom hissi ise kesilen uzvun hala yerindeymiş gibi hissedilmesi durumudur.
Hayalet Ağrının Özellikleri
Amputasyondan sonraki ilk hafta içinde başlar, ancak aylar veya daha uzun süreler boyunca devam edebilir.
Gelip giden veya sürekli olan ağrı olabilir,
Kesilmiş bir bacağın ayağı gibi uzvun vücuttan en uzak kısmını etkileyen semptomlar bulunabilir,
Zonklama, bıçaklanıyormuş hissi, kramp, iğne batıyormuş hissi, ezilme veya yanma olarak tanımlanabilecek ağrılar bulunabilir.
Hayalet Ağrının Nedenleri
Hayalet ağrının kesin nedeni belli olmamakla birlikte omurilik ve beyinden kaynaklanıyor gibi görünüyor. Görüntüleme taramaları sırasında (manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya pozitron emisyon tomografisi (PET) gibi) beynin ampute uzvun sinirlerine nörolojik olarak bağlı olan kısımları, kişi hayalet ağrı hissettiğinde aktivite gösterir.
Birçok uzman, fantom ağrısının en azından kısmen beyinden gelen karışık sinyallere bir cevap olarak açıklanabileceğine inanmaktadır. Bir amputasyondan sonra, omurilik ve beyin bölgeleri eksik uzuvdan girişi kaybeder ve bu eksikliğe öngörülemeyen şekillerde uyum sağlar. Sonuç, vücudun bir şeyin doğru olmadığına dair en temel mesajını tetikleyebilir: acı.
Çalışmalar ayrıca bir amputasyondan sonra beynin vücudun duyusal devresinin o kısmını vücudun başka bir bölümüne yeniden eşleştirebileceğini göstermektedir. Başka bir deyişle, kesilen alan artık duyusal bilgi alamadığından, bilgi başka bir yere yönlendirilir. Örneğin kayıp bir el yerine hala mevcut bir yanağa. Yani yanağa dokunulduğunda sanki kayıp ele de dokunuluyor gibi oluyor.
Risk Faktörleri
Amputasyonu olan herkes fantom ağrısı geliştirmez. Hayalet ağrı riskini artırabilecek bazı faktörler şunlardır:
Amputasyon öncesi ağrı: Bazı araştırmacılar, amputasyondan önce bir uzuvda ağrı çeken kişilerin daha sonra sahip olma ihtimalinin yüksek olduğunu bulmuşlardır. Bunun nedeni, beynin ağrının hafızasını tutması ve uzuv çıkarıldıktan sonra bile ağrı sinyalleri göndermeye devam etmesi olabilir.
Artık uzuv ağrısı: Uzvun geri kalan kısmında kalıcı ağrı olan kişilerde genellikle hayalet ağrı da vardır. Rezidüel ekstremite ağrısı, genellikle ağrılı sinir aktivitesi ile sonuçlanan hasarlı sinir uçlarındaki (nöroma) anormal bir büyümeden kaynaklanabilir.
Tedavi/Önlem
Amputasyondan önce ekstremitede ağrı yaşayan kişilerde fantom ağrısı gelişme riski daha yüksek olduğundan, bazı doktorlar amputasyona giden saatlerde veya günlerde bölgesel anestezi (spinal veya epidural) önermektedir. Bu, ameliyattan hemen sonra ağrıyı azaltabilir ve kalıcı hayalet uzuv ağrısı riskini azaltabilir. Bunun yanında hastalara çeşitli ilaçlar kullandırılabilir. Fantom ağrısının belirli bir ilacı yoktur, kişiye özel tedavi uygulanır. İlaç tedavisinde kalsitonin, çeşitli depresyon ilaçları, sara ilaçları, morfin türevi ağrı kesiciler ve bazı başka ilaçlar denenir.
Comments