Genler, protein üreterek hücrelerimizin nasıl çalıştığını kontrol eder. Proteinlerin belirli işlevleri vardır ve hücre için haberci görevi görürler. Her gen, proteinini üretmek için belirli ve tam talimatlara sahip olmalıdır. Kanser ise bir hücredeki bir veya daha fazla gen mutasyona uğradığında başlar. Kanser ile mutasyon ilişkilidir. Mutasyon değişim anlamına gelir, alışılmadık bir protein üretebilir veya bir proteinin oluşumunu engelleyebilir. Anormal bir protein, normal bir proteinden farklı bilgiler sağlar. Bu, hücrelerin kontrolden çıkmasına ve kanserli hale gelmesine neden olabilir. İki ana genetik mutasyon türü vardır.
Edinilmiş Mutasyonlar
Bu mutasyon türü kanserin en yaygın nedenidir. Edinilmiş mutasyonların neden olduğu kanserlere “sporadik kanserler” denir. Edinilmiş mutasyonlar vücudun tüm hücrelerinde bulunmaz ve kalıtsal olarak aktarılmaz. Bu mutasyonlara neden olan faktörler, fazla tütün kullanımı, ultraviyole radyasyona maruz kalınması, yaş ve virüslerdir.
Germ Hattı Mutasyonları
Bu mutasyonlar daha seyrek gerçekleşir. Germ hattı mutasyonlarının neden olduğu kansere kalıtsal kanser denir. Sperm veya yumurtada meydana gelir. Bir embriyo bebeğe dönüştüğünde ilk sperm veya yumurtadan gelen mutasyon vücuttaki her hücreye kopyalanır. Mutasyon üreme hücrelerini etkilediği için nesilden nesile aktarılabilir. Tüm kanserlerin yaklaşık %5 ila %25’ini oluşturur.
Mutasyonlar ve Kanser
Bir mutasyon faydalı, zararlı veya nötr olabilir. Mutasyon çeşidi, gendeki değişikliğin nerede meydana geldiğine bağlıdır. Normalde vücut çoğu mutasyonu onarır. Tek bir mutasyon kansere neden olmayabilir. Bu nedenle kanser yaşlılarda daha sık görülmektedir.
Kanserle İlişkili Gen Türleri
Kanserin gelişimine katkıda bulunan genlerin çoğu geniş kategorilere ayrılır. Örneğin tümör baskılayıcı genler koruyucu genlerdir. Hücrelerin yeni hücrelere ne kadar hızlı bölündüğünü izlemek, uyumsuz DNA'yı onarmak, bir hücrenin ne zaman öldüğünü kontrol etmek gibi görevleri vardır.
Bir tümör baskılayıcı gen mutasyona uğradığında hücreler kontrolsüz bir şekilde büyür ve sonunda bir tümör oluşturabilirler. Tümör baskılayıcı genlere örnek olarak BRCA1, BRCA2, p53 ve TP53 verilebilir. BRCA1 veya BRCA2 genlerindeki germ hattı mutasyonları, bir kadının kalıtsal meme veya yumurtalık kanseri geliştirme riskini ve bir erkeğin kalıtsal prostat veya meme kanseri geliştirme riskini artırır. Ayrıca kadınlarda ve erkeklerde pankreas kanseri ve melanom riskini yükseltir.
Kanserli kişilerde en sık mutasyona uğramış gen, p53 veya TP53'tür. Kanserlerin %50'den fazlası eksik veya hasarlı bir p53 geni içerir. Çoğu p53 gen mutasyonu edinilir. Germ hattı p53 mutasyonları nadirdir. Ancak bu geni taşıyan hastalarda farklı kanser türü gelişme olasılığı daha fazladır.
Onkogenler ise sağlıklı bir hücreyi kanserli bir hücreye dönüştürür. Bu genlerdeki mutasyonların kalıtsal olup olmadığı henüz bilinmemektedir. İki yaygın onkogen vardır. İlki HER2 onkogenidir. HER2, kanser büyümesini ve yayılmasını kontrol eden özel bir proteindir. Meme ve yumurtalık kanseri gibi bazı kanser hücrelerinde bulunur. İkinci onkogen RAS gen ailesidir. RAS gen ailesi, hücre iletişim yollarında, hücre büyümesinde ve ölümünde rol oynayan proteinleri üretir.
Son olarak DNA onarım genleri vardır. Bu genler DNA kopyalanırken yapılan hataları düzeltir. Birçoğu tümör baskılayıcı genler olarak işlev görür. BRCA1, BRCA2 ve p53 DNA onarım genleridir.
Bir kişinin DNA onarım geninde bir hata varsa, hatalar düzeltilmeden kalır. Ardından hatalar zamanla mutasyona dönüşür. Bu mutasyonlar sonunda kansere, özellikle tümör baskılayıcı genlerdeki veya onkogenlerdeki mutasyonlara yol açabilir. DNA onarım genlerindeki mutasyonlar kalıtsal veya edinilmiş olabilir. Lynch sendromu, kalıtsal türün bir örneğidir. BRCA1, BRCA2 ve p53 mutasyonları ve bunlarla ilişkili sendromlar da kalıtsaldır.
Kaynaklar ve İleri Okuma
3- https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/cancer-basics/genetics/genetics-cancer
Comentarios