Merkezi sinir sistemi gri madde ve beyaz madde olmak üzere iki tip dokudan oluşur. Gri madde esas olarak nöronal hücre gövdelerinden ve miyelinsiz aksonlardan oluşur. Aksonlar, nöronal hücre gövdelerinden uzanan ve bu gövdeler arasında sinyal taşıyan nöron bölgeleridir. Gri maddede, bu aksonlar esas olarak miyelinsizdir, yani miyelin adı verilen beyazımsı renkli, yağlı bir proteinle kaplanmazlar.
Gri madde beyindeki bilgiyi işlemeye yarar. Gri madde içindeki yapılar, duyu organlarında veya gri maddenin diğer alanlarında üretilen sinyalleri işler. Bu doku, duyusal (motor) uyaranları; sinapsların uyaranlara yanıt verdiği merkezi sinir sistemindeki sinir hücrelerine yönlendirir. Bu sinyaller; beyin, beyincik ve omurgadaki beyaz maddenin büyük kısmını oluşturan miyelinli aksonlar yoluyla gri maddeye ulaşır.
Gri maddede ayrıca glial hücreler (astroglia ve oligodendrositler) ve kılcal damarlar bulunur. Glial hücreler besinleri ve enerjiyi nöronlara taşır ve hatta nöronların ne kadar iyi çalıştığını ve iletişim kurduğunu etkileyebilir. Gri maddedeki aksonlar esas olarak miyelinsiz olduğundan, nöronların ve glial hücrelerin grimsi tonu, kılcal damarların kırmızısı ile birleşerek bu dokuya grimsi pembe rengini verir.
Beyaz madde beynin korteksinin iç tabakasında gömülü olarak bulunurken, gri madde esas olarak beynin yüzeyinde bulunur. Omurilik tam tersi şekilde düzenlenmiştir, iç kısımda gri madde dış kısımda ise beyaz madde bulunur.
Serebrum, daha karmaşık beyin fonksiyonlarının meydana geldiği yerdir ve insanlarda ve diğer büyük omurgalılarda bu yapı, kıvrımlı bir gri madde tabakası oluşturmak üzere büyümüştür. Hayvan ne kadar büyükse, bu gri madde o kadar kıvrımlıdır. Marmoset gibi küçük hayvanlar pürüzsüz beyinlere sahip olma eğilimindeyken, balina veya fil gibi daha büyük memelilerde gri madde oldukça kıvrımlıdır.
Merkezi sinir sistemi boyunca yer alan gri madde, bilinçli beyindir. İnsanların düşünmelerini, duyusal uyaranların farkında olmalarını ve istemli hareketleri kontrol etmelerini sağlayarak insan yaşamının her alanında önemli bir rol oynar.
Birçok sorun beyinde ve omurilikte bulunan gri maddeyi etkileyebilir. En yaygın tıbbi sorunlardan biri, beyindeki gri madde alanlarında plak birikmeye başladığında ortaya çıkar. Yaşlılık plakları olarak bilinen bu alanlar, bir zamanlar gri madde olan alanı kaplar ve daha yüksek işleyişin azalmasına neden olur. Amiloid beta gri maddede birikmeye devam ettikçe bilişsel işlev daha da azalır ve bu da hastanın, Alzheimer hastalığı olarak bilinen bir durum olan hafızasını kaybetmesine neden olur.
Kaynaklar ve İleri Okuma
https://www.news-medical.net/health/What-is-Grey-Matter.aspx
Dolz J, Desrosiers C, Wang L, Yuan J, Shen D, Ben Ayed I. Deep CNN ensembles and suggestive annotations for infant brain MRI segmentation. Comput Med Imaging Graph. 2020 Jan;79:101660. [PubMed]
コメント