Nature, koronavirüs SARS-CoV-2'nin Çin'deki bir laboratuvardan kaçtığı argümanlarını ve arkasındaki bilimi inceliyor.
Kredi: Kyodo News via Getty
SARS-CoV-2 koronavirüsünün bir laboratuvarda ortaya çıktığı fikri üzerine yapılan tartışmalar, son birkaç hafta içinde, Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) ve yaklaşık 200 ülkeden yetkililerin COVID-19 pandemisini tartıştığı yıllık Dünya Sağlık Meclisi ile çakıştı. Geçen yılki toplantıdan sonra DSÖ, Çin'de meydana gelen pandeminin kökenleri hakkında bir soruşturmanın ilk aşamasına sponsor olmayı kabul etti.
Çoğu bilim insanı, SARS-CoV-2'nin muhtemelen doğal bir kökene sahip olduğunu ve bir hayvandan insanlara bulaştığını söylüyor. Bununla birlikte, bir laboratuvar sızıntısı olduğu fikri de göz ardı edilmemektedir ve bazı bilim insanları, virüsün ilk COVID-19 vakalarının bildirildiği Çin’de bulunan Wuhan şehrinde Viroloji Enstitüsü'nden (WIV) ortaya çıktığı hipotezi hakkında daha derin bir araştırma çağrısında bulunmaktadır. 26 Mayıs'ta ABD Başkanı Joe Biden, ABD İstihbarat Topluluğuna SARS-CoV-2'nin kökenlerini, ne olursa olsun bulma çabalarına katılmaları ve 90 gün içinde rapor vermeleri için görev verdi.
Avustralya, Avrupa Birliği ve Japonya da SARS-CoV-2'in Çin'deki kökenleri hakkında sağlam bir soruşturma çağrısında bulundu. DSÖ, soruşturmasının bir sonraki aşamasını henüz açıklamadı. Ancak Çin, soruşturmanın diğer ülkeleri incelemesini istedi. Böyle bir suskunluk ve Çin'in geçmişte bilgi sakladığı gerçeği, bir “laboratuvar sızıntısı” şüphelerini körükledi.
Mecliste, DSÖ'deki Sağlık Acil Durumları Direktörü Mike Ryan, birçok yönden suçlamalara dönüşen bir köken soruşturması çağrılarının daha az siyasallaştırılmasını istedi. Ryan, "Son günlerde, medyada çok az gerçek haber ve söylem gördük. Bu çok rahatsız edici. " dedi.
Laboratuvar Sızıntısı İçin Henüz Önemli Bir Kanıt Olmamasına Rağmen Bilim İnsanları Neden Hala Bunu Düşünüyor?
Bilim insanları, SARS-CoV-2'nin kökenleri hakkında laboratuvar sızıntısı hipotezini dışlamak veya alternatifi kanıtlamak için virüsün doğal bir kökene sahip olduğuna dair yeterli kanıta sahip değiller. Birçok bulaşıcı hastalık araştırmacısı, en olası senaryonun virüsün doğal olarak evrimleştiği ve bir yarasadan doğrudan bir kişiye veya bir ara hayvan yoluyla yayıldığı konusunda hemfikir. Ortaya çıkan bulaşıcı hastalıkların çoğu, HIV, grip salgınları, Ebola salgınları ve 2002'de başlayan SARS salgınında olan koronavirüslerde görüldüğü gibi doğadan bir yayılma ile başlar.
Bilim insanları SARS-CoV-2'nin bilinen en yakın akrabası RATG13'Ü bir at nalı yarasasında buldular. Kredi: Shutterstock
Araştırmacıların doğal bir kökeni destekleyen bazı ipuçları var. Yarasalar koronavirüslerin bilinen taşıyıcılarıdır ve bilim insanları, SARS-CoV-2 genomunun, 2013 yılında güney Çin'in Yunnan eyaletinde ilk kez bir at nalı yarasasında (Rhinolophus affinis) bulunan bir koronavirüs olan RATG13'ünkine en çok benzediğini tespit etmişlerdir. Ancak RATG13'ün genomu, SARS-CoV-2 ile sadece %96 aynıdır, bu da virüsün daha yakın bir akrabasının -insanlara aktarılan- bilinmediğini göstermektedir.
Yine de, SARS-CoV-2'nin bir laboratuvardan kaçması ihtimali devam ediyor. Laboratuvar sızıntıları hiçbir zaman bir salgına neden olmamasına rağmen, iyi belgelenmiş virüsleri içeren küçük salgınlara neden olmuştur. İlgili bir örnek, 2004 yılında, iki araştırmacının, hastalığı inceleyen Pekin'deki bir Viroloji laboratuvarında SARS'a neden olan virüs tarafından bağımsız olarak enfekte olduğu zaman yaşanmıştır. Salgın kontrol altına alınmadan önce enfeksiyon, yedi kişiye yayılmıştır.
Laboratuvar Sızıntısı İçin Temel Argümanlar Nelerdir?
Teoride, COVID-19 bir laboratuvardan birkaç şekilde gelmiş olabilir. Araştırmacılar bir hayvandan SARS-CoV-2 toplamış ve araştırmak için laboratuvarlarında tutmuş olabilir ya da koronavirüs genomlarını tasarlayarak oluşturmuş olabilirler. Bu senaryolarda, laboratuvardaki bir kişi daha sonra virüs tarafından kazara veya kasten enfekte olmuş ve daha sonra başkalarına yayarak pandemiyi tetiklemiş olabilir. Şu anda bu senaryoları destekleyecek net bir kanıt yok, ancak imkansız değiller.
İnsanlar, şu anda varsayım olan SARS-CoV-2'nin laboratuvar kaynaklı olduğuna dair birtakım argümanlar öne sürdüler. Bunlardan biri, pandeminin üzerinden yaklaşık bir buçuk yıl geçmesine rağmen, SARS-CoV-2'nin en yakın akrabasının hala bir hayvanda bulunmamış olmasının şüpheli olduğunu iddia etmektedir. Bir diğeri, COVID-19'un ilk olarak koronavirüsleri inceleyen üst düzey bir laboratuvar olan WIV'nin bulunduğu Wuhan'da tespit edilmesinin tesadüf olmadığını öne sürüyor.
Bazı laboratuvar sızıntısı savunucuları, virüsün insanlar tarafından tasarlandığını gösteren olağandışı özellikler ve genetik diziler içerdiğini iddia ediyor. Bazıları, SARS-CoV-2'nin insanlar arasında çok kolay yayıldığını ve bu amaçla yaratılmış olması gerektiğini söylüyor. Başka bir argüman, SARS-CoV-2'nin, WIV araştırmacılarının 2012 ve 2015 yılları arasında yarasalardan örnekler topladığı kullanılmayan bir madende bulunan koronavirüslerden türetilmiş olabileceğini öne sürüyor.
Peki bulaşıcı hastalık araştırmacıları ve evrimsel biyologlar bu argümanlar hakkında ne diyor?
Virüsü İnsanlara Bulaştıran Hiçbir Hayvanın Tespit Edilmediğinden Şüpheleniliyor Mu?
Salgın kaynaklı araştırmalar genellikle yıllar alır ve bazı suçlular bilinmemektedir. Yarasalarda büyük olasılıkla misk kedileri yoluyla yayılan bir virüsle başlayan SARS salgınının kökenini ortaya çıkarmak 14 yıl sürdü. Bugüne kadar, 2013 ve 2016 yılları arasında dünyanın en büyük salgınının meydana geldiği bölgede hiçbir hayvandan tam bir ebola virüsü izole edilmedi.
Köken araştırmaları karmaşıktır, çünkü SARS vakasında misk kedisi gibi belirli bir virüsün ana konakçısı olmayan hayvanlar arasındaki salgınlar genellikle sporadiktir. Araştırmacılar ölmeden veya enfeksiyonu temizlemeden önce doğru hayvanı bulmalıdır. Ve hayvan pozitif test etse bile, tükürük, dışkı veya kanda bulunan virüsler sıklıkla bozulur ve patojenin tüm genomunu sıralamayı zorlaştırır.
Bununla birlikte, bilim insanları pandeminin başlamasından bu yana bazı ilerlemeler kaydettiler. Örneğin, 27 Mayıs'ta Biorxiv ön baskı sunucusuna gönderilen bir rapor, Güney Çin'deki yarasalarda bir koronavirüs olan Rmyn02'nin SARS-CoV - 2 ile RATG13'TEN daha yakından ilişkili olabileceğini göstermektedir.
Bir ara konakçı hayvan bulmaya gelince, Çin'deki araştırmacılar 80.000'den fazla vahşi ve evcil hayvanı test ettiler; hiçbiri SARS-CoV-2 için pozitif değildi. Ancak bu sayı ülkedeki hayvanların küçük bir kısmıdır. Araştırmayı daraltmak için araştırmacılar, enfeksiyona en duyarlı hayvanları ve insanlarla yakın temas halinde olanları izole etmek için daha stratejik testlerin gerekli olduğunu söylüyor.
WIV'in Wuhan'da Olması Şüpheli Mi?
Montana, Hamilton'daki Ulusal Sağlık Enstitüleri'nin bir bölümü olan Rocky Mountain Laboratories'de bir virolog olan Vincent Munster, viroloji laboratuvarlarının etraflarındaki virüslerde uzmanlaşma eğiliminde olduğunu söylüyor. WIV, koronavirüslerde uzmanlaşmıştır çünkü birçoğu Çin'de ve çevresinde bulunmuştur. Munster, endemik viral hastalıklara odaklanan diğer laboratuvarların isimlerini veriyor: örneğin, Asya'daki grip laboratuvarları, Afrika'daki hemorajik ateş laboratuvarları ve Latin Amerika'daki dang humması laboratuvarları. Munster, "Yeni bir salgın olduğunda, on seferden dokuzunda, yakınlarda bu tür virüsler üzerinde çalışacak bir laboratuvar bulacaksınız" diyor.
Araştırmacılar, Wuhan'daki bir koronavirüs salgınının şaşırtıcı olmadığını, çünkü buranın koronavirüslerin bulunduğu daha geniş bir bölgede 11 milyonluk bir şehir olduğunu belirtiyor. Wuhan bir havaalanı, tren istasyonları ve bölgenin dört bir yanından taşınan malları ve vahşi yaşamı satan pazarları içerir. Bu, bir virüsün şehre girip hızla yayılabileceği anlamına gelir.
Virüsün Laboratuvarda Oluşturulduğunu Düşündüren Özellikleri Var Mı?
Birkaç araştırmacı, SARS-CoV-2'nin özelliklerinin biyomühendislik yapıldığını işaret edip etmediğini araştırdı. La Jolla, California'daki Scripps Research'te bir virolog olan Kristian Andersen liderliğindeki bunu yapan ilk ekiplerden biri, genetik manipülasyon imzalarının eksikliği de dahil olmak üzere birkaç nedenden dolayı bunun “olasılık dışı” olduğuna karar verdi. O zamandan beri diğerleri, virüsün hücrelere girmesine yardımcı olan bir özellik olan furin bölünme bölgesinin mühendislik kanıtı olup olmadığını sordu, çünkü SARS-CoV-2'de bu sitelerin bulunmasına rağmen ama en yakın akrabalarında yoktu. Furin bölünme bölgesi önemlidir çünkü virüsün sivri uç proteininde bulunur ve bu bölgedeki proteinin bölünmesi, virüsün hücreleri enfekte etmesi için gereklidir.
Ancak diğer birçok koronavirüs, soğuk algınlığına neden olan koronavirüsler gibi furin bölünme bölgelerine sahiptir. Salt Lake City'deki Utah Üniversitesi'nden bir virolog olan Stephen Goldstein, siteyi içeren virüslerin bir grup yakından ilişkili virüsle sınırlı kalmak yerine koronavirüs soy ağacına dağılmış olması nedeniyle, sitenin muhtemelen evrimsel bir avantaj sağladığı için birkaç kez evrimleştiğini söylüyor.
Laboratuvar Sızıntısı Araştırmaları İçin Sırada Ne Var?
Biden, ABD İstihbarat Topluluğu’ndan 90 gün içinde kendisine rapor vermesini istedi. Belki de bu soruşturma, The Wall Street Journal tarafından bildirilen ve WIV'deki üç personelin Çin'de ilk COVID-19 vakaları rapor edilmeden önce Kasım 2019'da hasta olduğunu öne süren açıklanmayan ABD istihbaratına ışık tutacaktır. Makale, ABD yetkililerinin bu istihbaratın kalitesi hakkında farklı görüşleri olduğunu iddia ediyor. Ve WIV'deki araştırmacılar, enstitüdeki personelin Ocak 2020'den önce SARS-CoV-2 enfeksiyonunu gösteren antikorlar için negatif test yaptığını savundu.
Biden'in soruşturması başlarken ve DSÖ köken çalışmasında bir sonraki aşamayı değerlendirirken, pandemi uzmanları kendilerini uzun bir yol için hazırlıyorlar. Kanada, Winnipeg'deki Manitoba Üniversitesi'nden bir virolog olan Jason Kindrachuk, “Bir cevap istiyoruz” diyor. "Fakat haftalar, aylar ve yıllar geçtikçe kanıt parçalarını bir araya getirmeye devam etmemiz gerekebilir."
Kaynaklar ve İleri Okuma
The Independent Panel for Pandemic Preparedness & Response COVID-19: Make it the Last Pandemic (Independent Panel, 2021).
Huang, Y. in Learning from SARS: Preparing for the Next Disease Outbreak: Workshop Summary (eds Knobler, S. et al.) (National Academies Press, 2004).
Zhou P. et al. Nature 579, 270–273 (2020).
Lytras, S. et al. Preprint at bioRxiv https://doi.org/10.1101/2021.01.22.427830 (2021).
Xiao, X. et al. Sci. Rep. 11, 11898 (2021).
Andersen, K. G. et al. Nature Med. 26, 450–452 (2020).
Wu, Y. & Zhao, S. Stem Cell Res. 50, 102115 (2020).
Peacock, T. P. et al. Preprint at bioRxiv https://doi.org/10.1101/2021.05.28.446163 (2021).
Zhou, P. et al. Nature 588, E6 (2020).
Guo, H. et al. Preprint at bioRxiv https://doi.org/10.1101/2021.05.21.445091 (2021).
Comments