Homeobox genleri (HOX), protozoanlar ve sürüngenler dışında tüm alemlerde (metazoalar) vücudun ön-arka düzlemindeki organlar ve yapıların dizilimini ayarlar. Bu genler erken embriyonik gelişim evresinde hangi organımızın nerede olacağına karar veren genlerdir. Bu gruptaki genler şunlardır: ADNP, ALX1, ALX3, ALX4, ARX, CRX, HESX1, HOXA13, HOXB13, LHX1, LMX1B, MEOX1, MSX1, MSX2, NKX2-1, OTX2, PAX3, PAX6, PHOX2B, PITX1, PITX2, POU3F4, PROP1, SHOX, SIX1, SIX3, SIX5, TGIF1, ZEB2. Şimdi bu genlerden ALX’lere bir göz atalım.
ALX (Aristaless like homeobox ) gen ailesi kraniyofasiyal gelişimde(baş ve yüz gelişimi) rol oynar. ALX gen ailesi ALX1, ALX3, ALX4 olmak üzere toplam üç üyeye sahiptir. Tüm ALX genleri erken embriyonik gelişim esnasında kritik genleri hedeflemektedirler. ALX genleri baş ve yüz bölgesinin normal gelişimi için gereklidir. Özellikle burun yapısının oluşumunda çok önemli görev üstlenmektedir. Fakat ALX4 geni özellikle saç ve genital gelişimde de önemlidir. ALX genleri ile ilişkilendiren fenotiplerin tamamı otozomal resesif nitelik gösteren kusurlardır.
Frontonazal Displazi (FND) Nedir?
FND, genellikle akraba evliliklerinin bir sonucudur. ALX genlerinde gerçekleşen mutasyonların sonucunda oluşan ve nadir görülen bir rahatsızlıktır. Daha önce de bahsettiğim gibi Homeobox genlerinden biri olan ALX gen ailesi’nin, baş ve yüz gelişiminde büyük önemi vardır. ALX1, ALX3 ve ALX4 olarak adlandırılan üç ayrı genden oluşan bu gen ailesinde gerçekleşen mutasyonlar, oluştuğu gene göre farklı adlandırılır. Örneğin, ALX3 gen mutasyonları FND (frontonazal displazi) tip1 ile, ALX4 gen mutasyonları FND tip2 ile ve ALX1 gen mutasyonları ise FND tip 3 ile ilişkilendirilmiştir.
Tip1 FND’de hafif yüz bulguları gözlemlenir. Bunun yanında Tip2 FND’de kranial bulgulara ek olarak genital bulguların, deri ve saç bulgularının gözlemlenmesi gerekir. ALX1 ilişkili FND (Tip3)hastalarında en ağır yüz kusurları ve bilateral anoftalminin (göz küresinin olmaması) yanı sıra ciddi orta hat yüz yarıkları bulunur. Hastaların değerlendirilmesinde ilk basamak fiziksel muayenedir. Vakaların bir kısmı kalıtsal olduğu için sistematik soyağacı analizi uygulanmalıdır. Frontonazal displazi açısından dikkat edilecek özellikler; hipertelorizm (organizmada simetrik olarak bulunana çift organlar arasındaki uzaklığın normalden fazla olması), ciddi yüz yarıkları, göz ve damak gelişimde eksiklik olmasıdır. Frontonazal displazilerde her ne kadar klinik bulgular baş ve yüz bölgesiyle sınırlı olsa da ek organ veya sistem tutulumu hem ayırıcı tanıda hem de FND alt tiplerinin belirlenmesinde faydalı olmaktadır.
Klinik Bulgular
Frontonazal displazi, genellikle bir doktorun yeni doğmuş bir bebekte bozukluğun özelliklerini gördüğünde şüphelenilir. Frontonazal displazi teşhisi konması için, bir kişi aşağıdaki fiziksel özelliklerden en az ikisiyle doğmalıdır:
· Geniş aralıklı gözler (hipertelorizm)
· Düz, geniş bir burun
· Burnun bir veya her iki tarafında bir oluk (yarık), bu da iki parçaya ayrılmasına neden olabilir
· Burun ucu eksik
· Burun, üst dudak veya ağız çatısını içeren yarık (yarık dudak ve/veya damak)
· Kemiğin olması gereken kafatasının önünde deri kaplı bir boşluk (anterior cranium bifidum occultum)
· Resesif bir özellik olan Widow’s Peak (saçın alna doğru üçgen oluşturarak inmesi)
· Karniyofasiyel dismorfizm (kafatası ve yüzde görülen anomaliler)
· Total veya kısmi alopezi (tüy olmaması durumu)
Bir doktor, hastalığın kişiyi nasıl etkilediğini tam olarak belirlemek ve diğer olası hastalıkları ekarte etmek için vücuttaki tüm kemiklerin röntgeni (iskelet araştırması) gibi diğer testleri de isteyebilir. Tanıyı ve türünü doğrulamak için genetik test kullanılabilir.
Tedavi Yöntemi
Frontonazal displazi tedavisi, kişinin neden olduğu hastalıktaki değişikliklere bağlıdır. Yüz yarıklarını veya diğer fiziksel farklılıkları düzeltmek için cerrahi prosedürler bir seçenek olabilir. Genel olarak, bu ameliyatlar, çocuk yaklaşık 6-8 yaşındayken gerçekleşen çok aşamalı prosedürlerdir. Yüz yarıkları, hastaların nefes alma veya yutma yeteneğini etkiliyorsa, prosedürler daha genç yaşta gerçekleştirilebilir. Frontonazal displazisi olan bir kişinin mental retardasyonu (adaptif davranışlardaki bozukluklarla beraber görülen genel entelektüel fonksiyonların önemli oranda ortalamanın altında bulunması ) veya gelişimsel gecikmesi varsa, erken müdahale önerilebilir. Çocuk büyüdüğünde, özel eğitim yardımcı olabilir. Uygun tedavi ve olası ilişkili doğum kusurlarının değerlendirilmesi için uzmanlardan oluşan bir ekip gerekebilir. Örneğin, bir pediatrik kardiyolog bir kalp kusurunu kontrol edebilir, bir pediatrik göz doktoru göz problemlerini kontrol edebilir ve bir pediatrik odyolog işitme kaybı için tarama yapabilir.
Comments